Stockholm Sendromu’nun Gelişimi

Bütün bu şartlarda dahi saldırıya maruz kalan kişilerin neden olumlu bir bağ kurdukları ve hatta saldırının sonrasında dahi bu bağı korumaya devam ettiklerini anlamak, günlük hayat içerisindeki bizler için zor olabilir. Bu durumu anlayabilmek adına yukarıda belirtilen şartları yeniden gözden geçirmek önemlidir. 

Stockholm Sendromu’nun geliştiği durumlarda saldırıya maruz kalanların fiziksel ya da psikolojik varlıklarını sürdürmeleri için neredeyse tek kaynak, hemen hemen her zaman saldırgandır. Bu durumda mağdur/kurtulanın iyi ilişkiler geliştirmesi hayatta kalabilmesi ihtimalini önemli ölçüde artırmaktadır. Ek olarak kişiler izole durumdadır, aldıkları bilgiler saldırgan tarafından manipüle edilmektedir. Bir süre sonra kişilerin hayatta kalma ya da psikolojik sağlıkları için verdikleri mücadele bu bilgiler çerçevesinde şekillenmektedir. Üçüncü bir koşul, kaçma olasılığının olmayışı ya da bu olasılık gerçekte olsa dahi yok sayılmasıdır. 

Son olarak saldırganın olumlu tutum ve davranışları mağdur/kurtulanın empati yapmasının yolunu açmaktadır. Kişiler, saldırganın adaletsiz bir dünyada bunu yapmak zorunda oldukları, aslında daha kötü güçlere karşı savaştığını ya da bir biçimde haklı olduklarına dair bilgileri içselleştirmeye başlarlar. Bu noktada kurulan bağ yalnızca hayatta kalmakla sınırlı kalmayıp, saldırganla özdeşim aşamasına geçmiş olur. Böylece kaçma fırsatı varken kaçmamak, yardım etmek ve saldırı sonuçlansa dahi saldırganı savunmanın temelleri atılmış olur. Bireysel olarak hayatta kalma güdüsünün yüksek kuvvetinden temel alan bağlanma sosyal olarak bir grup kurma ve böylece birlikte hayatta kalma eğilimiyle birleştiğinde yüksek bağlılık içeren ve dışarıdan anlaşılmaz görünen bir ilişkiye sebep olur.

Stockholm Sendromu’nun gerek anlaşılmazlığından kaynanlanan ilgi çekiciliği gerekse film ve kitaplarda kullanılmasıyla oluşan görünürlüğüne karşın; araştırmalar koşulların hepsi sağlansa dahi sendromun yaygın olarak görülmediğini göstermektedir. Sendromun gelişim yaygınlığının ise farklı gruplar ve koşullara bağlı olarak değişmekle birlikte yüzde 5 ile 10 arasında olduğu tahmin edilmektedir.

Günlük Yaşamda Stockholm Sendromu 

Daha önce bahsettiğimiz gibi Stockholm Sendromu bir tanı değildir. Bu nedenle doğrudan bir tedavisinden söz etmek mümkün değildir. Bazı özel koşullar altında bireylerin yaşadığı durumu anlamamızı ve böylece daha rahat biçimde yardımcı olmamızı sağlayabilir. 

Örneğin, kaçırılmış biri kendini kaçıranlara yönelik tanıklık etmek istemeyebilir. Uzun zamandır fiziksel ya da psikolojik şiddete uğrayan bir tanıdığımız ona şiddet uygulayan yakınına karşı savunmacı olabilir. Benzer biçimde tek seferlik bir travmatik deneyime maruz kalmış arkadaşımız saldırganına karşı olumlu hisler besleyebilir ve saldırıyı adli makamlara bildirmekte isteksizlik gösterebilir. Bütün bu durumlarda kurtulan/mağdurlar düşünce ve duygularından son derece emin olabilir ve kendi özgür iradeleri ile bu şekilde düşündükleri ve davrandıklarını ifade edebilirler. 

Stockholm Sendromu belirtileri gösteren kişilerin bu gibi duygu, davranış ve düşünceleri onlara destek olmak isteyen kişileri kızdırabilir, kafalarını karıştırabilir. Elde tutulması gereken ilk nokta, kişilerin günlük hayatın akışını ciddi anlamda bozacak travmatik bir deneyim yaşadıkları ve tehlikenin boyutu objektif olarak ne olursa olsun öznel açıdan yoğun bir varoluş tehdidi ile yüz yüze kaldıkları gerçeğidir. Bu durumda kişiler fisiksel – psikolojik varlıklarını devam ettirebilmek adına ellerindeki en güçlü savunma mekanizmalarını kullanmışlardır. Bunun hızlıca sönümlenmesi beklemek eşyanın tabiatına aykıdır.

 Bu gibi durumlarda “Travma Sonrası Stres” tepkileri ile benzerlik gösterebilir ve benzer müdahaleler kullanılabilir. Travmatik olaylar sonrası verilen tepkiler için sıklıkla kullanılan şu cümle süreci anlamayı ve müdahale etmeyi kolaylaştırabilir: “Bunlar normal tepkiler olmayabilir; ancak anormal durumlara anormal tepkiler vermek normaldir”. Müdahale sürecinde fiziksel ve psikolojik güvenliğin sürdürülebilir biçimde sağlanması, kurtulanın stres – travmatik olay ve bunlara verilen tepkilere dair farkındalığının artması, savunma mekanizmalarının ve zihnimizin bilgi işleme süreçlerinin anlaşılması önem arz etmektedir. 

Kurtulanın yeni normale uyum sağlaması zaman alacaktır. Bu sürede inişler ve çıkışlar olması doğaldır. Sürecin gerekli noktalarında psikolojik destek alınması hem kurtulan hem de yakınları açısından önemlidir.